Wiele osób używa zwrotów „miałem wylew” i „przeszedłem udar” zamiennie, jednak oba terminy oznaczają różne, aczkolwiek powiązane przypadki medyczne. Przyjrzyjmy się bliżej obu pojęciom, aby zrozumieć, czym się różnią i jak wygląda postępowania w obu sytuacjach.

Udar mózgu – przyczyny i rodzaje

Udar mózgu jest związany z gwałtownym zakłóceniem funkcji mózgu spowodowanym problemami z przepływem krwi do tego organu. Występuje nagle, z gwałtownymi objawami utrzymującymi się dłużej niż 24 godziny.

Wyróżnia się dwa główne rodzaje udarów mózgu: niedokrwienny i krwotoczny. Udar niedokrwienny występuje, gdy przepływ krwi do części mózgu zostaje zablokowany, zwykle przez skrzeplinę krwi, która blokuje naczynie mózgowe. Udar krwotoczny z kolei ma miejsce, gdy naczynie krwionośne w mózgu pęka, powodując krwawienie krwi do mózgu.

Czym jest wylew?

Termin “wylew” jest często stosowany jako potoczna nazwa udaru krwotocznego. Termin ten odnosi się do sytuacji, gdy naczynie krwionośne w mózgu pęka i krew wylewa się do otaczającej tkanki mózgowej. W rezultacie, obszar mózgu, który miał być zaopatrywany przez to naczynie, nie otrzymuje odpowiedniego dopływu krwi i nie jest prawidłowo dotleniony.

Chociaż wylew jest formą udaru mózgu, nie jest to synonim, ponieważ 85% udarów to udary niedokrwienne, a jedynie 15% wszystkich udarów stanowią udary krwotoczne.

Jak udar wpływa na zdrowie i życie?

Zarówno udary niedokrwienne, jak i krwotoczne, są stanami zagrożenia życia i mogą prowadzić do trwałego kalectwa. Śmiertelność po wylewie w ciągu pierwszych 30 dni wynosi od 35 do 52%, a po roku od 42 do 65%.

Udar krwotoczny (czyli potoczny wylew) zwykle powoduje bardziej nasilone objawy i szkody niż udar niedokrwienny, ze względu na trudności w leczeniu. Wielkość i lokalizacja krwiaka w mózgu ma kluczowe znaczenie dla wyniku leczenia. Czas reakcji i szybkość hospitalizacji pacjenta również mają ogromne znaczenie.

Ciężkość udaru oceniana jest za pomocą skali NIHSS, która ocenia deficyty neurologiczne. Zgodnie z nią:

• 0-4 punktów oznacza udar łagodny;
• 5-15 punktów – średnio ciężki;
• 16 punktów lub więcej – ciężki udar.

Objawy udarów – jak rozpoznać udar mózgu?

Objawy udaru niedokrwiennego i krwotocznego są bardzo podobne i zależą od obszaru mózgu, który został dotknięty niedotlenieniem i uszkodzeniem. Najczęstsze objawy obejmują silny ból głowy, podwyższone ciśnienie tętnicze, połowiczy niedowład ciała, wykrzywienie kącików ust, problemy z mową (afazja), problemy z utrzymaniem równowagi, widzenie podwójne, oraz utratę świadomości.

Co robić, gdy dojdzie do udaru mózgu? Pierwsza pomoc przy udarze

Nie ma znaczenia, czy jest to udar niedokrwienny czy krwotoczny – kluczowe jest jak najszybsze wezwanie pomocy i przewiezienie pacjenta na oddział udarowy. Nie czekajmy czy objawy samoistnie ustąpią, ponieważ udar stanowi stan zagrożenia życia. W szpitalu lekarze przeprowadzą szczegółowe badania, które umożliwią właściwe rozpoznanie i podjęcie odpowiedniego leczenia.

Pierwszym krokiem jest wezwanie pogotowia ratunkowego przekazując wszystkie zaobserwowane objawy oraz informację czy pacjent jest przytomny czy nie, a także dokładnego adresu i miejsca, w którym znajduje się chory.

Kolejnym krokiem jest ułożenie chorego w bezpiecznej pozycji bocznej z odchyloną do tyłu głową. Pozycja ta zapewnia drożność dróg oddechowych i zapobiega zachłyśnięciem się ewentualnych wymiocin lub języka. Otwórz w pomieszczeniu wszystkie okna, rozepnij górną część koszuli lub zdejmij krawat chorego. Zapewnij mu maksymalną dostępność tlenu. Monitoruj oddech i tętno chorego do czasu przybycia pomocy medycznej. Jeżeli oddech lub tętno zatrzymują się rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (CPR) (jeśli posiadasz wiedzę i umiejętności do przeprowadzenia akcji).

Nie podawaj choremu z podejrzeniem udaru żadnych leków, pokarmów ani napojów, aby uniknąć zachłyśnięcia.

Bibliografia

• Krystyna Rożnowska, Udar mózgu: przyczyny, objawy, leczenie, tryb życia, PZWL, Warszawa 2021
• Katarzyna Staszak (red.), Udar. Poradnik dla pacjentów i ich bliskich, Agora, Warszawa 2016
• Raport Instytutu Ochrony Zdrowia, Udary mózgu – rosnący problem w starzejącym się społeczeństwie, Warszawa 2016
• Halina Sienkiewicz-Jarosz, Udar mózgu. Kompendium dla praktyka, PZWL, Warszawa 2020